Zelfvertrouwen is bijzonder belangrijk voor een schaker. De twijfel doet in het algemeen je spel geen goed – maar als een stier op een rode lap afgaan is ook niet alles natuurlijk. Bologan is een speler met een sterk zelfvertrouwen, al sloeg dat volgens een van zijn coaches soms om in overdadig optimisme – en onderschatting van de tegenstander…
Bologan groeide op in Moldavië. Een van zijn eerste coaches was Tsjebanenko, en dat heeft lange tijd een stempel gedrukt op zijn openingen en strategisch denken. Wie kent niet de Tsjebanenko variant (a6) in het Slavisch? Toen hij later naar Moskou ging, om te studeren, beval Chebanenko ook twee goede coaches aan. De eerste wees Bologan af en daardoor teleurgesteld stapte hij niet meteen op de tweede af: Dvoretsky! Met hem zal hij pas gaan trainen wanneer hij al grootmeester is.
Wat openingen betreft werd in Moskou de kennis van de originele openingen (Chebanenko) aangevuld door Lanka, maar dan vooral gericht op spelen met het initiatief. Zowel de meester- (1990) als de grootmeestertitel (1991) volgden al snel: hij behaalde beide titels elk in minder dan een half jaar! Direct daarna neemt hij een belangrijke beslissing: hij aanvaardt het verzoek van Sjirov om zijn secondant te worden – dat zou Bologan vier jaar volhouden. Was dat in de tijden van Karpov en Kasparov een teken dat je eigen carrière op slot ging, inmiddels was dat een logische stap voor een schaker die naar de top wilde.
Zelf relativeert Bologan de functie van secondant: het belangrijkste vindt hij de psychologische ondersteuning. Hijzelf nam bij voorkeur zijn vrouw mee als secondant! Blijkbaar had hij de goede conclusie getrokken uit zijn eigen afstudeeropdracht. Bologan onderzocht daarin de voorbereiding op een toernooi aan de hand van vijf kenmerken bij twintig schaakspelers, waaronder hijzelf. Voor hemzelf was psychologie de belangrijkste factor. Belangrijkste conclusie verder was dat als één van de vijf het liet afweten tijdens het toernooi, een topprestatie onmogelijk was…
Veel systemen van Tsjebanenko en Lanka komen terug bij Sjirov in die periode, al maakt hij duidelijk wel een eigen keuze: tegen het Siciliaans bijvoorbeeld wil hij gewoon beuken! Nadat Bologan secondant af is wint hij het World Open in 1997 en niets lijkt verdere groei in de weg te staan. Behalve hijzelf dan! Hij kiest ervoor met schaken te stoppen en te gaan werken op een beursbedrijf in Moskou… Afijn, de Russische markt zakt na zes maanden in elkaar en Bologan gaat weer schaken.
Toernooien worden gewonnen (vier op een rij!), hij trouwt, wordt vader van een dochter én wint het Aeroflot Open in 2003! Dat levert hem een uitnodiging op voor een van de drie supertoernooien van dat jaar: Dortmund. Voor een gewone grootmeester (Bologan’s rating is op dat moment 2630: goed, maar ver weg van de grens van 2700) een unieke kans. Die grijpt hij ook: met zijn vrouw als secondant wint hij het toernooi met een punt voorsprong op Anand en Kramnik.
Dat leidt vanzelfsprekend tot meer uitnodigingen. In Wijk aan Zee en Sarajevo bevestigt hij zijn sprong in speelsterkte, maar daarna hapert het. Een vroege uitschakeling in de Worldcup en bij zijn terugkeer een jaar later in Dortmund komt hij niet verder dan zes remises: wel tegen de wereldtop natuurlijk! De eerste keer dat hij de 2700 bereikt is in 2005, maar daarna zakt het jaren langzaam in en hij gaat openingsboeken schrijven. Normaal betekent dat dat je die openingen zelf ook niet meer gaat spelen…
Toch moet dat werk effect gehad hebben, want er volgt een opleving en rond 2012 is Bologan omhooggeklommen naar zijn maximale rating van 2732. Dat zijn status ook weer is gegroeid, bewijst zijn uitnodiging voor een toptoernooi: echter wel op een heel speciale manier! Nadat Morozevitsj met nederlagen tegen Giri en Bacrot in Biel 2012 is gestart, meldt hij zich af vanwege “medische redenen”, pakt zijn koffers en wordt Bologan uitgenodigd als vervanger. Niet een ideale start voorwaar, en hij eindigt dan ook als laatste.
Hij besluit dat het mooi is geweest en gaat weer openingsboeken schrijven. Sommige volgens het bekende stramien, maar andere met een geheel eigen insteek. Zelf heb ik bewonderend zitten bladeren door zijn twee kloeke delen over de Open Spelen en het Spaans. Het stierenvechten zit toch blijkbaar in Bologan’s bloed… (PvV)
Viorel (Victor) Bologan
Confidence is extremely important for a chess player. In general, uncertainty doesn’t improve your play – but going for your opponent like a mad bull is
n’t the ideal approach either. Bologan is a player with strong confidence, though according to one of his coaches sometimes this turned into excessive optimism – and underestimation of his opponent…
Bologan grew up in Moldavia. One of his first coaches was Vyacheslav Chebanenko, and this left its mark on his openings and his strategic thinking. Who doesn’t know the Chebanenko Variation (a6) in the Slav? When later Viorel went to Moscow to study, Chebanenko recommended two good coaches to him. The first turned Bologan away, and, disappointed by this, he didn’t immediately step up to the second – who was Mark Dvoretsky! Bologan only started training with him when he was already a grandmaster.
In Moscow, Viorel’s knowledge of the original openings (Chebanenko) was complemented by Zsigurds Lanka, who mainly focussed on playing for the initiative. Both the master title (1990) as well as the grandmaster title (1991) followed quickly: Bologan attained both these titles in less than six months each! Immediately after this, he took an important decision: he accepted Alexei Shirov’s offer to become his second, and remained in this function for four years. While in the times of Karpov and Kasparov this used to be a sign that your own career was put on hold, by this time it was a logical step for a player who wanted to move to the top.
Bologan himself puts the function of a second in perspective: most important, he thinks, is psychological support. He himself preferred to take his wife along as a second! Apparently he had drawn the right conclusion from his own terminal project, for which Bologan researched the preparation for a tournament of twenty chess players, including himself, on the basis of five features. For himself, psychology was the most important factor. Otherwise, his most important conclusion was that if anything went wrong with even a single one of those five features during the tournament, a top performance was already impossible…
Many of Chebanenko’s and Lanka’s systems were also used by Shirov in this period, even though he clearly made his own choices: against the Sicilian, for instance, he just wanted to hammer away! After Bologan quit his job as a second, he won the World Open in 1997, and nothing seemed to be in the way of further growth – except Bologan himself! He decided to stop playing chess and started working at a stock exchange business in Moscow… long story short, the Russian market collapsed six months later, and Bologan started playing chess again.
He won tournaments (four in a row!), got married, became the father of a daughter, and won the Aeroflot Open in 2003! This resulted in an invitation for one of the three super-tournaments of that year: Dortmund. For an ordinary grandmaster (Bologan’s rating was 2630 at the time, which was good, but still a long way from the 2700 limit), this was a unique chance. And he grabbed it: with his wife as his second, he won the tournament, one point ahead of Anand and Kramnik.
Naturally, this led to more invitations. In Wijk aan Zee and Sarajevo he confirmed his jump in playing strength, but after that he faltered. An early elimination in the World Cup, and at his return one year later in Dortmund he didn’t get any further than six draws – albeit against the world top, of course! The first time he reached 2700 was in 2005, but in the years after that it dropped, and he started writing opening books. Normally this means that you’re not going to play these openings yourself anymore…
Still, this work must have had some effect, since he experienced an upsurge, and around 2012 Bologan had climbed to his highest ever rating: 2732. His status had also grown again, as was proved by his invitation to a top tournament – however, in a quite unusual way! After Alexander Morozevich had started with defeats against Anish Giri and Etienne Bacrot in Biel 2012, he checked out due to ‘medical reasons’ and packed his suitcases, and Bologan was invited as his replacement. Certainly not an ideal start, and he ended in last place.
Viorel decided that that was it, and started writing opening books again – some according to established patterns, but others with a highly individual approach. With admiration, for example, I have leafed through his two big volumes on the Open Games and the Ruy Lopez. Apparently bullfighting is in Bologan’s blood after all… (PvV)