Hier lacht hij nog en dat heeft hij 23 jaar gedaan, voormalig FIDE-voorzitter Kirsan Iljoemzjinov. Hij was een onbeschreven blad toen hij in 1995 tot president van de FIDE werd gekozen. Toen tijdens het FIDE-congres van 1995 de toenmalige voorzitter Campomanes de wacht werd aangezegd schoof deze de volstrekt onbekende Iljoemzjinov naar voren als opvolger. Het bleek de enige manier om van Campomanes af te komen en dus ging de vergadering in grote meerderheid akkoord.
KNSB-afgevaardigde Gunther Loewenthal was zelfs enigszins positief. Een jaar later lag dat heel anders. Een flink aantal westerse schaakbonden onder aanvoering van de KNSB zag zich genoodzaakt in Utrecht een anti-Iljoemzjinov-congres te organiseren. Loewenthal: “Toen we Iljoemzjinov kozen wist iedereen dat het goed of slecht kon vallen. (…) Het lijkt erop dat het slecht gevallen is.”
Wat was er gebeurd? Iljoemzjinov was sinds 1993 president van de Russische deelrepubliek Kalmukkië en bleek zich in die functie snel tot dictator te hebben ontwikkeld. Hij had de grondwet afgeschaft. “Ik houd van dictatuur, een economische en verlichte dictatuur”, had hij tegen Inside Chess gezegd. Vrouwen moesten volgens hem baby’s krijgen (vandaar dat Queen Sacrifice?), mannen werken en kinderen schaken.
In de schaakwereld nam hij zonder overleg rigoureuze stappen. Hij introduceerde een knock-out toernooi om de wereldtitel, versnelde het speeltempo en vond dat rapidpartijen best de beslissing konden brengen in een WK-toernooi. In die tijd ongehoord. En hij probeerde de WK-match Kamsky-Karpov in Bagdad onder te brengen. Dat laatste deed de emmer overlopen. Het westen trok ten strijde!
Bagdad ging niet door maar verder bleek de westerse schaakwereld machteloos. Iljoemzjinov bleef tot 2018 voorzitter en versloeg bij stemmingen onder andere de tegenkandidaten Anatoli Karpov, Gary Kasparov en Bessel Kok. Hij stak geweldige bedragen in het schaken en liet in de Kalmukse hoofdstad Elista ter gelegenheid van de schaakolympiade van 1998 een echte schaakstad bouwen. Waar al dat geld vandaan kwam? Corruptie beweerden vele bronnen en uit de staatskas van Kalmukkië.
Vanaf 2015 begon Iljoemzjinov echt in de problemen te komen. Hij kwam op een zwarte lijst van het Amerikaanse ministerie van Financiën te staan vanwege zijn banden met Syrië. Eerder had hij trouwens al eens naar een relatie met de Libische leider Khadaffi gehengeld. Later werd de Zwitserse bankrekening van de FIDE geblokkeerd. De ethische commissie van de FIDE gaf het laatste zetje en in 2018 stelde hij zich sputterend niet weer verkiesbaar.
Hoe kijkt de schaakwereld terug op zijn bewind? Kleurrijk was hij zeker. Zo beweerde hij eens in een ‘vliegende schotel’ te zijn gestapt en in 2018 had hij de fictieve persoon ‘Glen Stark’ op zijn verkiezingsticket gezet. Maar ondanks dat, ondanks de corruptie en het vermoeden dat hij in eigen land een kritische journaliste heeft laten vermoorden waren er toch gemende gevoelens. In zijn tijd zijn veel vernieuwingen doorgevoerd, is het schaken wereldwijd fors gegroeid en heeft hij miljoenen in het schaken gestoken. En geld maakt zoals bekend veel goed. (MbdW)
Kirsan Ilyumzhinov
Here he is still laughing, and that’s what he did for 23 years – former FIDE President Kirsan Ilyumzhinov. He was a tabula rasa when he was elected president of FIDE in 1995. When during that year’s FIDE congress the incumbent president Campomanes was given the boot, he pushed forward the completely unknown Ilyumzhinov as his successor. As it turned out, this was the only way to get rid of Campomanes, and so a great majority of the assembly agreed. KNSB delegate Gunther Loewenthal was even mildly positive. One year later, things were very different. A sizeable number of western chess federations, led by the KNSB, felt compelled to organize an anti-Ilyumzhinov congress in Utrecht. Loewenthal: ‘When we elected Ilyumzhinov, everybody knew that it could go down either well or badly. (…) It looks like it’s gone down badly.’
What had happened? Ilyumzhinov had been the president of the Russian republic of Kalmykia since 1993, and in that function he had quickly developed into a dictator. He had abolished the constitution. ‘I love dictatorship, an economic and enlightened dictatorship’, he said to Inside Chess. Women should be having babies, he thought (hence the ‘Queen Sacrifice’?), men should work, and children should play chess. In the chess world, he took some rigorous steps without consulting anyone. He introduced a knock-out tournament for the world title, increased the playing speed, and argued that rapid games were a perfectly good way to decide a World Championship tournament. This was unheard of at the time. Also, he tried to accommodate the World Championship match Kamsky-Karpov in Baghdad. That was the last straw. The West went to battle!
Baghdad didn’t come off, but otherwise the western chess world turned out to be powerless. Ilyumzhinov remained FIDE President until 2018, and in consecutive elections he beat, among others, his opposing candidates Anatoly Karpov, Garry Kasparov and Bessel Kok. He spent tremendous amounts of money on chess, and on the occasion of the 1998 Chess Olympiad he had an entire chess city built in the Kalmykian capital Elista. Where did all that money come from? Corruption, many sources claimed, and out of the Kalmykian treasury.
From 2015 onwards, Ilyumzhinov really started to get into trouble. He was blacklisted by the American Treasury Department due to his ties with Syria. At an earlier stage, by the way, he had angled for relations with the Libyan leader Khadaffi. Later, the Swiss bank account of FIDE was blocked. FIDE’s ethical commission gave him the final push, and in 2018, muttering, he refrained from offering himself for re-election.
How does the chess world look back on Ilyumzhinov’s regime? He was certainly a colourful man. For example, one time he claimed to have stepped into a ‘flying saucer’, and in 2018 he put a fictitious persona with the name ‘Glen Stark’ on his election ticket. But in spite of all that, despite the corruption, and the suspicion that he had had a critical female journalist murdered in his own country, there were still mixed feelings. During his regime, many reforms were implemented, chess saw a tremendous growth worldwide, and he invested millions in the game. And as we all know, money makes up for a lot of things. (MbdW)