Zsuzsa Polgar in 1988 als boze dompteuse. Had zij haar wil opgelegd aan een aantal tegenstanders of wilde Rupert uitbeelden dat zij haar critici getemd had?
De oudste van de drie Polgar-zusters werd in 1969 geboren en was ‘de kopvrouw’ van het opvoedingsproject van Laszlo Polgar: “Any child has the innate capacity to become a genius in any chosen field, as long as education starts before their third birthday and they begin to specialise at six.” De drie dochters kregen thuisonderwijs en dat leverde jarenlang scheve gezichten op bij buren, familie en autoriteiten.
Met name de Hongaarse schaakfederatie, onder leiding van de machtige voorzitter Sandór Szerényi, heeft de Polgars het leven zuur gemaakt. Zo noemde hij Zsuzsa in een Hongaarse krant ‘een rare meid met een beperkt specialisme’ en tot 1985 kregen de zusters geen visa voor schaaktoernooien in West-Europa. Ook kreeg Zsuzsa een speelverbod van twee jaar omdat ze deel had genomen aan twee wedstrijden in Bulgarije en in 1986 werd zij niet afgevaardigd naar het wereldkampioenschap voor de jeugd, omdat dat voor jongens bedoeld was. Szerényi ging zelfs zo ver dat hij Laszlo en Klara Polgar krankzinnig wilde laten verklaren en uit de ouderlijke macht wilde laten zetten. De successen van de dochters voorkwamen dat plan, maar duidelijk is dat het de Polgars niet makkelijk werd gemaakt om het project te laten slagen.
In het boek De Polgar-zusters van Ed van Eeden en de documentaire The Polgar Variation van Yossi Aviram werd deze tegenwerking uitvoerig uit de doeken gedaan. Pas toen de drie Polgars – samen met Ildikó Madl – in 1988 de Olympiade voor vrouwen wonnen, draaiden de Hongaarse autoriteiten bij. De Polgars werden als helden ontvangen, het Polgar-project was geslaagd!
Hoewel Zsuzsa niet aan veel internationale jeugdtoernooien mee heeft kunnen doen, won ze op elfjarige leeftijd al het wereldkampioenschap voor meisjes tot 16 jaar. Ze was in 1984, als tiener, de vrouw met de hoogste rating ter wereld. In 1991 werd zij de derde vrouw die de (mannelijke) grootmeestertitel wist te behalen. Alleen de wereldkampioenen Gaprindasjvili en Tsjiboerdanidze gingen haar voor. De droom van Laszlo kwam in 1996 uit: Zsuzsa werd wereldkampioen bij de vrouwen door Xie Jun met 8½-4½ te verslaan. De revanchematch zou drie jaar later in China gespeeld worden, maar Polgar kon niet tot een akkoord komen over de speeleisen. Als gevolg daarvan verloor ze haar titel en zou ze niet meer meedoen aan de strijd om de wereldtitel.
Inmiddels was zij verhuisd naar de Verenigde Staten en noemde zich Susan. In New York opende ze in 1997 het ‘Polgar Chess Center’. Ze ging zich steeds meer toeleggen op het geven van trainingen en het coachen. Ook schreef ze columns en gaf ze leerboeken en dvd’s uit. In 2007 volgde de volgende stap: ze werd hoofdcoach van de Texas Tech University. Daar opende ze in 2009 het Susan Polgar Institute for Chess Excellence (SPICE) en haar team won tweemaal het landelijk kampioenschap voor universiteitsteams. Polgar en SPICE verhuisden in 2012 naar de universiteit van Webster. Met die ploeg won ze zelfs vijfmaal het kampioenschap, niet in de laatste plaats omdat Wesley So in dat team zat. Van succesvol schaakster naar succesvol zakenvrouw!
Het ‘Polgar-project’ is door vastberadenheid en doorzettingsvermogen van Laszlo en Klara uiteindelijk geslaagd. Susan en Judit, via haar foundation en haar jaarlijkse ‘Global Chess Festival’, zetten de schaakideeën van hun ouders met succes voort! (ES)
Zsusza Polgar
Zsuzsa Polgar as a mean-looking animal tamer in 1988 – was it that she had imposed her will upon a number of opponents, or did Rupert want to express that she had tamed her critics?
The eldest of the three Polgar sisters was born in 1969 and was the ‘leading woman’ of Laszlo Polgar’s education project: ‘Any child has the innate capacity to become a genius in any chosen field, as long as education starts before their third birthday and they begin to specialise at six.’ The three daughters received their education at home, causing wry faces with neighbours, family and authorities for years.
Especially the Hungarian chess federation, led by the mighty president Sandór Szerényi, made life hell for the Polgars. For example, in a Hungarian newspaper Szerényi called Zsuzsa ‘a strange girl with a limited specialism’ and up to 1985 the sisters didn’t get any visa to play in chess tournaments in Western Europe. Also, Zsuzsa was suspended for two years because she had participated in two events in Bulgaria, and in 1986 she was not sent to the Junior World Championship because this was intended for boys only. Szerényi even went so far as to try to get Laszlo and Klara Polgar declared insane and have them deprived of their parental rights. The daughters’ successes prevented this plan, but it is clear that it wasn’t exactly made easy for the Polgars to turn their project into a success.
In Ed van Eeden’s book De Polgar-zusters (The Polgar Sisters) and Yossi Aviram’s documentary The Polgar Variation, this opposition was extensively divulged. The Hungarian authorities finally came round when the three Polgars – together with lldikó Madl – won the Women’s Olympiad in 1988. They were received as heroes – the Polgar project had succeeded!
Although Zsuzsa hadn’t been able to take part in many international youth tournaments, she won the World Girls U16 Championship when she was eleven. In 1984, as a teenager, she was the highest-rated woman player in the world. In 1991, she became the third woman ever to acquire the (male) grandmaster title – she was only preceded by the Women’s World Champions Nona Gaprindashvili and Maya Chiburdanidze. Laszlo’s dream came true in 1996: Zsuzsa became the Women’s World Champion by beating Xie Jun 8½-4½. The revenge match was scheduled for three years later in China, but Polgar could not come to an agreement on the playing conditions. As a result, she lost the title, and from then on she never again competed in the struggle for the world title.
In the meantime, she had moved to the United States and called herself Susan. In New York, she opened the ‘Polgar Chess Center’ in 1997. She went on to focus increasingly on giving trainings and coaching. Also, she wrote columns and published chess manuals and DVD’s. In 2007, she took the next step, becoming the head chess coach at Texas Tech University. There she opened the Susan Polgar Institute for Chess Excellence (SPICE) in 2009, and her team won the national championship for university teams twice. In 2012, Polgar and SPICE moved to the Webster University. With that team, she won the championship no less than five times, not least because it featured Wesley So. From a successful chess player to a successful businesswoman!
The ‘Polgar project’ eventually succeeded thanks to Laszlo and Klara’s determination and perseverance. Susan and her sister Judit, the latter via her foundation and her annual ‘Global Chess Festival’, continue to implement the chess ideas of their parents, and with success! (ES)