Het Nederlands kampioenschap 2000 was zonder twijfel het meest opzienbarende titeltoernooi dat er ooit gespeeld is. Het toernooi haalde de voorpagina van De Telegraaf en was ook in de Engelse pers voorpaginanieuws. Er kwamen meer televisieteams bij het toernooi langs dan ooit. KNSB-voorzitter Herman Hamers zei na afloop: “Ik werd achter mijn bureau weggetrokken door het RTL-nieuws, dat gebeurt mij niet iedere dag.”
De aanleiding voor al die opwinding? Het KNSB-bestuur had op voorstel van bestuurslid topschaak Sytze Faber besloten om het computerprogramma Fritz SSS* van de Nederlandse programmeur Frans Morsch tot het toernooi toe te laten. Dat zorgde voor veel opwinding en discussie, veel publiciteit en een extra prijzengeld. Dat steeg van fl. 16.000 naar fl. 40.000, met dank aan de firma ChessBase dat het programma leverde.
Wat vonden de spelers ervan? Loek van Wely, die zijn eerste titel won zei na afloop: “Ik had het erg gevonden als Fritz kampioen was geworden, hoewel niet zo erg als de anderen.“ Dat geeft al aan dat er onder de spelers eigenlijk geen echte voorstanders waren. Tegenstanders waren er wel en die lieten dat duidelijk merken. Manuel Bosboom gaf na vier zetten op en Paul van der Sterren weigerde zelfs helemaal tegen de machine te spelen. Omdat hij verder een uitstekend toernooi speelde en als derde eindigde lag de vraag voor de hand wat hij zou hebben gedaan als hij door tegen Fritz te spelen kampioen had kunnen worden. Van der Sterren toonde zich principieel: “Juist dan zou ik niet hebben gespeeld.”
Hoe deed Fritz SSS* het eigenlijk? Hij was qua score gelijkwaardig aan de mensen, we zaten toen tenslotte nog in de puberteitsjaren van het computerschaak. Computerschaakexpert Jaap van den Herik vatte het als volgt samen: “Het spel voldeed aan de verwachtingen: het golft op en neer (…) De programmeurs kunnen nog veel leren van de grootmeesters en de spelers kunnen leren van de computer.”
Spelers die ervaring hadden met het spelen tegen een computer zoals Van der Wiel en Van Wely deden het prima. De stelling gesloten houden was het parool. Dan schuifelde Fritz onbeholpen rond. Uiteindelijk vonden de meeste spelers Fritz wat tegenvallen. Met zijn score van 7 uit 11, waaronder dus twee gratis overwinningen, en een gedeelde derde tot vijfde plaats mocht het programma zich in de handen knijpen, als je dat van een computer kunt zeggen.
Door alle opwinding rondom Fritz SSS* zou je bijna vergeten dat dit ook in ander opzicht een opmerkelijk kampioenschap was. Loek van Wely behaalde zoals gezegd zijn eerste titel. Er zouden er nog zeven volgen. Sergei Tiviakov, die in 1997 naar Nederland was verhuisd, deed voor het eerst aan het NK mee. Nu viel hij wat tegen, in latere jaren zou hij het toernooi drie keer winnen. En Dennis de Vreugt, hier tegen Fritz spelend, behaalde zijn derde grootmeesterresultaat binnen een jaar, waarmee hij de laatste stap naar de grootmeestertitel zette. Overigens was De Vreugt een van de drie spelers die in een normale partij van Fritz verloor. Hij dacht de computer wel even van het bord te combineren, maar dat viel tegen. (MbdW)
Bekijk ook eens onze Geschiedenis NK-pagina over het NK in 2000
Fritz causes commotion during Dutch Championship
Without doubt, the Dutch Championship of 2000 was the most sensational Dutch title tournament ever played. The event made it to the front page of De Telegraaf, and was also front page news in the English press. More TV teams visited the tournament than ever before or after. Herman Hamers, the chairman of the Dutch chess federation KNSB, said afterwards: ‘I was pulled away from behind my desk by RTL News, that doesn’t happen to me every day.’
What was the cause of all this commotion? At the proposal of the board member for top chess, Sytze Faber, the KNSB board had decided to allow the computer program Fritz SSS* of the Dutch programmer Frans Morsch to take part in the tournament. This resulted in a lot of turbulence and discussions, a lot of publicity, and an increase in the prize money. It was raised from fl. 16,000 to fl. 40,000, thanks to the ChessBase company that provided the program.
What did the players think of it? Loek van Wely, who became champion for the first time in this edition, said after the tournament: ‘It think it would have been awful if Fritz had become champion, though not as strongly as the others.’ This already indicates that there were no real supporters of Fritz’s participation among the players. But there were several objectors, and they were quite clear about it. Manuel Bosboom resigned after four moves, and Paul van der Sterren even refused altogether to play against the machine. Since he played an excellent tournament otherwise, ending in third place, the logical question was whether he could have become champion if he had played against Fritz. Van der Sterren showed he was a principled man: ‘Precisely in that case, I wouldn’t have played.’
How did Fritz SSS* do? With its score, it showed it could play on equal ‘footing’ with the humans – after all we were still in the years of adolescence of computer chess in those days. Computer chess expert Jaap van den Herik summarized it as follows: ‘Its play fulfilled the expectations: many ups and downs (…) The programmers can still learn a lot from the grandmasters, and the players can learn from the computer.’
Those players who had experience with playing against computers, like John van der Wiel and Van Wely, did fine. Keeping the position closed was the word. Then Fritz would start clumsily shuffling around its pieces. In the end, most of the players were a little disappointed in the program. With its score of 7 out of 11, including those two free victories, and shared third-fifth place, the program could count itself lucky.
With all the excitement around Fritz SSS*, one might almost forget that this was also a remarkable championship in various other respects. As said, Loek van Wely conquered his first title in this year. Seven more titles would follow. Sergei Tiviakov, who had moved to the Netherlands in 1997, participated in the Dutch Championship for the first time. This time his result was somewhat disappointing, but in later years he went on to win the tournament three times. And Dennis de Vreugt, who is seen playing Fritz here, gained his third grandmaster norm within the space of one year, making the final step to the grandmaster title. Incidentally, De Vreugt was one of the three players who lost to Fritz in a normal game. He thought he could casually swipe the computer off the board with combinative play, but that didn’t quite work out. (MbdW)
Also have a look at our Dutch Championship history page on the NK in 2000